Od instytucji do życia w społeczności

Deinstytucjonalizacja (DI) odnosi się do procesu rozwoju usług świadczonych na poziomie lokalnych społeczności (również profilaktycznych), które mają wyeliminować konieczność opieki instytucjonalnej.

UNICEF definiuje deinstytucjonalizację jako „całość procesu planowania transformacji i zmniejszania rozmiaru zakładów stacjonarnych lub ich likwidacji przy jednoczesnym zapewnieniu innego rodzaju różnorodnych usług opieki nad dziećmi bazujących na standardach wynikających z praw człowieka i zorientowanych na rezultaty”.¹

Lista kontrolna Funduszy Unii Europejskiej promująca samodzielne życie i deinstytucjonalizację

Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki Opartej na Społeczności Lokalnej (EEG) jest koalicją na rzecz zastąpienia instytucjonalizacji pomocą rodzinną i środowiskową. EEG opublikowała Listę kontrolną Funduszy UE promującą samodzielne życie i deinstytucjonalizację.

Lista kontrolna UE została zaktualizowana zgodnie z przyjętymi tekstami rozporządzenia w sprawie wspólnych przepisów (RWP), Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego Plus (EFS+), Funduszu Azylu i Migracji (FAM) oraz Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW). Jest to zaktualizowana wersja opublikowanej w 2019 roku „Listy kontrolnej do wykorzystania Funduszy UE w celu przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnych społeczności”. Jej celem jest zapewnienie, że znacznie więcej obywateli skorzysta z funduszy UE na rzecz włączenia społecznego oraz zapobiegnie niewłaściwemu wykorzystaniu funduszy europejskich.

Celem listy kontrolnej jest zapewnienie, że fundusze UE w okresie programowania w latach 2021-2027 przyczyniają się do niezależnego życia i włączenia do społeczności. Lista kontrolna wspiera urzędników w sprawdzaniu spójności środków pod względem prawnym i politycznymi w dziedzinach:

1) przejście od usług instytucjonalnych do rodzinnych i środowiskowych dla dzieci, osób
niepełnosprawnych, osób z problemami psychicznymi i osób starszych;
2) rozwoju wysokiej jakości usług rodzinnych i środowiskowych;
3) zapobieganie oddzielaniu dzieci, w tym niepełnosprawnych, od ich rodzin;
4) zapobieganie segregacji i instytucjonalizacji dzieci, osób niepełnosprawnych, osób z zaburzeniami psychicznymi, osób starszych i bezdomnych, niezależnie od statusu zamieszkania.

Raport na temat przejścia od opieki instytucjonalnej do usług świadczonych w lokalnej społeczności

W dobie pandemii COVID-19 Europejska Grupa Ekspertów ds. Przejścia od Opieki Instytucjonalnej do Opieki Opartej na Społeczności Lokalnej (EEG) opublikowała Raport na temat przejścia od opieki instytucjonalnej do usług opartych na społeczności lokalnej w 27 państwach członkowskich UE.

Na zlecenie Komisji Europejskiej i w porozumieniu z członkami EEG, autorzy niniejszego Raportu, Jan Šiška i Julie Beadle-Brown, zastanawiali się, jak dalece w ciągu ostatnich 10 lat postępowało przejście od opieki instytucjonalnej do opieki i wsparcia świadczonego przez rodzinę i społeczność lokalną.

Raport przedstawia szeroki obraz sytuacji, rozwiązań i trendów w zakresie deinstytucjonalizacji i życia w społeczności lokalnej w UE dla osób niepełnosprawnych, z problemami zdrowia psychicznego, doświadczających bezdomności, dzieci (w tym dzieci niepełnosprawnych i dzieci migrantów bez opieki lub odseparowanych) oraz osób starszych w 27 krajach UE. W oparciu o poczynione ustalenia, Raport podkreśla ponadto kluczowe problemy i potencjalne rozwiązania, które pojawiły się w wyniku przeprowadzonej analizy

Zestaw narzędzi do wykorzystania funduszy UE

Zestaw narzędzi dotyczący wykorzystania funduszy Unii Europejskiej na rzecz przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnej społeczności (lub Zestaw narzędzi EEG), którego zmienione wydanie zostało opublikowane w 2014 r., ma na celu wyjaśnienie, w jaki sposób fundusze strukturalne i inwestycyjne mogą wspierać władze krajowe, regionalne i lokalne w projektowaniu i wdrażaniu reform strukturalnych mających na celu ułatwienie rozwoju wysokiej jakości rodzinnych i środowiskowych alternatyw dla opieki instytucjonalnej.

Załącznik do niniejszego Zestawu narzędzi zawiera szczegółowy przegląd odpowiednich przepisów z rozporządzeń w sprawie europejskich funduszy inwestycyjnych i strukturalnych na lata 2014-2020.

Wytyczne dotyczące przejścia z opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie społeczności lokalnej

Opublikowane w 2012 r. wspólne europejskie wytyczne w sprawie przejścia od opieki instytucjonalnej do opieki świadczonej na poziomie lokalnej społeczności (lub wytyczne EEG) zawierają praktyczne porady dotyczące tego, jak dokonać trwałego przejścia od opieki instytucjonalnej do alternatywnych rozwiązań opartych na rodzinie i społeczności lokalnej dla osób przebywających obecnie w instytucjach oraz osób żyjących w społeczności, często bez odpowiedniego wsparcia.

¹ UNICEF, At Home or in a Home?: Formal Care and Adoption of Children in Eastern Europe and Central Asia [„W domu czy w domu dziecka – formalna opieka nad dziećmi oraz adopcja w Europie Wschodniej i Azji Środkowej”], 2010, s. 52.